France Prešeren

TOAST

Niechaj żyją te narody,
Które chcą doczekać dni,
Gdy nie będzie już niezgody
Nigdzie tam, gdzie słońce lśni,
                               By za progiem
                               Nie był wrogiem
Wolny sąsiad obcej krwi

Przełożył Seweryn Pollak, 1973
Zakład Narodowy im. Ossolińskich

France Prešeren

ZDRAVLJICA

Žive naj vsi narodi 
ki hrepene dočakat' dan, 
da koder sonce hodi, 
prepir iz sveta bo pregnan, 
da rojak 
prost bo vsak, 
ne vrag, le sosed bo mejak! 

8 lutego w Słowenii obchodzone jest państwowe święto kultury – Dzień Prešerna. W tym dniu Słoweńcy wspominają wielkiego poetę France Prešerna, któremu przypisuje się wyjątkową rolę w historii narodu słoweńskiego. Jego dzieła odcisnęły się znaczącym piętnem na rozwoju literatury słoweńskiej. Prešeren był jednym z pierwszych bojowników o słoweńską niepodległość; walczył o wolność osobistą, pokój i przyjazne współistnienie narodów. Jego dziedzictwo jest integralną częścią słoweńskiej tradycji kulturalnej. Co więcej, France Prešeren jest także autorem słów słoweńskiego hymnu – Toast (słow. Zdravljica). Dzisiejsza pozycja i wizerunek France Prešerna - poety i intelektualisty – w społeczeństwie słoweńskim ma raczej charakter zjawiska naturalnego a Prešeren jest dla Słoweńców osobą z krwi i kości. Z obecnością jego nazwiska i wizerunku spotykamy się wszędzie w przestrzeni publicznej Słowenii – na rynkach, ulicach, w teatrze, w księgarniach, a także na banknotach i monetach. Nagroda Prešerna jest najwyższą formą wyróżnienia za osiągnięcia w dziedzinie kultury w Republice Słowenii. France Prešeren urodził się dnia 3 grudnia 1800 roku we wsi Vrba w regionie Górnej Krainy (Gorenjska), w zamożnej chłopskiej rodzinie świadomej wagi kształcenia swoich dzieci. Życiorys Prešerna jest pod wielu względami podobny do życiorysu jego współczesnych, którzy podobnie jak on odebrali świeckie wykształcenie we wczesnych latach XIX wieku. Drogę życiową poety naznaczył szereg romantycznych rozczarowań, szczególnie nieodwzajemniona miłość do Julii Primic i przedwczesna strata szeregu wiernych przyjaciół. Z pewnością nie był człowiekiem, który mógłby się podobać wąsko myślącym kręgom ani też szerszemu środowisku: był dla nich nazbyt liberalny a z kolei jako poeta pod wieloma względami oddalił się od uznanych prądów literackich swoich czasów. Angażował się w boje kulturalne, które słoweńscy intelektualiści toczyli w pierwszej połowie XIX wieku. W tak krótkim artykule nie da się wymienić wszystkich utworów Prešerna, należy jednak przynajmniej wspomnieć, że w czasach młodości poeta pozostawał pod wpływem poezji ludowej i tworzył ballady i romanse. Ukoronowaniem jego twórczości są wysublimowane formy poetyckie. Szczytowymi osiągnięciami poezji Prešerna są Wieniec sonetów (słow.: Sonetni venec), poemat Chrzest nad Sawicą (Krst pri Savici) i Toast (Zdravljica).

8. februar je osrednji kulturni praznik v Sloveniji ali Prešernov dan. Omenjenega dne se spominjamo velikega pesnika Franceta Prešerna, ki mu pripisujemo izjemen pomen za zgodovino slovenskega naroda. S svojim delom je močno zaznamoval razvoj slovenske književnosti. Bil je eden prvih borcev za slovensko samostojnost, zavzemal se je za osebno svobodo, mir in prijateljsko sožitje med narodi. Zapuščina Prešerna je neizbežen in večen del slovenske kulturne tradicije. France Prešeren je tudi avtor slovenske himne – Zdravljica. Današnji položaj ter podoba pesnika in intelektualca Franceta Prešerna v slovenski družbi bolj spominja na naravni pojav, kot osebo iz mesa in krvi. Prisotnost njegovega imena in podobe nas spremlja vsepovsod – na trgih, ulicah, gledališču, knjigarnah in bankovcih oz. Kovancih. Prešernova nagrada je najvišje priznanje Republike Slovenije za dosežke na področju umetnosti. France Prešeren se je rodil 3. decembra 1800 v Vrbi na Gorenjskem, v dobro situirani kmečki družini, z močno zavestjo o pomenu izobraževanja otrok. Prešernova biografija je iz mnogih perspektiv biografija sekularno izobražene osebe v zgodnjem obdobju 19. stoletja. Na življenjski poti ga je zaznamovala vrsta romantičnih razočaranj, zlasti neuslišana ljubezen do Julije Primic in prezgodnja izguba vrste zvestih prijateljev. France Prešeren gotovo ni bil človek, ki bi ustrezal ozko mislečim krogom in hkrati širšemu okolju: bil je preveč liberalen in kot pesnik, se je v marsičem oddaljil od uveljavljenih literarnih tokov. Aktivno je sodeloval v kulturnih bojih, ki so jih vodili slovenski izobraženci v prvi polovici 19. stoletja. V kratkem prispevku ni moč omenit vseh njegovih umetniških stvaritev, vendar velja omeniti, da je bil pesnik v svoji mladosti pod vplivom ljudskega pesništva, kasneje se je posvetil baladam in romancam in je svoje ustvarjanje sklenil z izjemnimi umetniškimi oblikami. Vrhunec Prešernove poezije predstavlja Sonetni venec, pesnitev Krst pri Savici in Zdravljica.